Books by Frans Coenen

De erfgename van een rijk geslacht trouwt met de foute man.In 1936, kort voor zijn dood en na een decennialange onderbreking in zijn carrière van schrijver, publiceerde Frans Coenen ‘Onpersoonlijke herinneringen’, een kroniek van het museum Willet-Holthuysen waarvan hij de conservator was. In dat Amsterdamse grachtenpand huisden onder andere de familie Diefenbach. Dochter Louise, niet bijzonder aantrekkelijk, moet zich tevredenstellen met een man die haar huwt omwille van haar geld. Ze probeert tegen beter weten in deze alcoholicus zonder drive om te vormen tot een dynamische echtgenoot, maar een drama is onvermijdelijk. Frans Coenen is de man die het leven ooit definieerde als ‘een illusieloos omlaaggaan naar de dood’ en hij kent geen genade voor zijn personages. Deze beknopte familiegeschiedenis is weleens vergeleken met de ‘Buddenbrooks’ van Thomas Mann en geldt als Coenens laatste belangrijke werk.

Vier onheilspellende verhalenDe bundel ‘Studies’ bevat vier verhalen. ‘Een treurig sterfgeval’ behandelt het lijden van scholier Paul Debreux, die het hoofd moeten bieden aan tyfus. ‘Een avond’ is een typisch Frans Coenen-concept: een personage dat in een flits van inzicht zijn hele leven in een ander (en onheilspellender) licht gaat zien. ‘Angst’, ook bekend als ‘Spookhistorie’, zoekt bovennatuurlijke regionen op en leest als een koortsdroom. ‘Kermis’ volgt twee mensen tijdens een feest, maar ze beleven geen plezier aan elkaar, en teleurstelling wacht hen. Coenen neemt je mee naar koffiehuizen, spookachtige stadsvilla's, sombere bovenkamers en de zomerse zindering van de kermis: vier keer een meester van de naturalistische vertelling op het hoogtepunt van zijn kunnen.

Aanklacht tegen een leven in armoede.Aan het begin van de twintigste eeuw veranderde schrijver Frans Coenen het geweer van schouder. Niet langer zou hij schrijven over tobberige eenlingen. Hij werd actief in de politiek en dat weerspiegelde zich in zijn proza. ‘Zondagsrust’ beschrijft één dag uit het leven van een arbeidersgezin rond de eeuwwisseling. Verveling en jenever, het bezoek van de schoonmoeder en de daaropvolgende ruzies, de overpeinzingen van vader, moeder en dochtertje – het is allemaal hartverscheurend en tegelijk een maatschappelijke aanklacht. Voor de fans van Nescio, maar dan explicieter en met minder humor.

Nietig en superieur, alles en nietsFrans Coenen had aanleg tot depressie. In zijn dagboek schreef hij daarover: ‘Mijn vrienden hebben zich van kant gemaakt, maar ik heb mijn misère van me afgeschreven’. De roman ‘Een zwakke’ is een goed voorbeeld hiervan. Johan, de zwakke man uit de titel, lijdt onder zijn doodsverlangen, nietigheids- en superioriteitsgevoelens, zelfmedelijden, gevoeligheid voor weersveranderingen en huiselijke sfeer, onlustgevoelens en als problematisch ervaren seksualiteit’. Maar Coenen heeft een ruimere blik dan zijn hoofdpersonage en brengt ook diens moeder en zus in beeld, om het onbetrouwbare van Johans observaties in de verf te zetten. Misschien geen opbeurende lectuur, maar wel geschreven in glashelder, tintelfris Nederlands.Frans Coenen (1866-1936) promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte als journalist en vond ten slotte zijn draai als gewaardeerd schrijver van romans. Coenen had aanleg voor depressie, wat zich in zijn werk vertaalt in een sterke melancholie. In de eerste tien jaar van zijn carrière publiceerde hij hoofdzakelijk naturalistische romans (‘Zondagsrust’ en ‘Verveling' behoren tot de beste), maar vanaf 1905 verlegde hij de focus naar politiek activisme. Pas kort voor zijn dood keerde hij terug naar fictie, met ‘Onpersoonlijke herinneringen’.

Verveling, dat is hongeren en verzadigd zijn tegelijkDe ambitie van Frans Coenen was de verveling, een ‘open plaats, die bij anderen bezet was’, te analyseren. De hoofdpersoon in deze korte roman, de jonge, bemiddelde Henriette de Wal, tracht de sleur in haar leven te doorbreken met studie, schrijven, piano spelen... Maar niets weet haar mee te slepen en niemand lijkt haar te begrijpen. ‘Verveling... dat was hongeren en verzadigd zijn tegelijk, 't domineren der traagheid en de smart daarover, een dualisme van voortdrijvende en terugtrekkende krachten, waartussen de ziel, in pijnlijk evenwicht hangend, langzaam aan stuk getrokken werd.’ ‘Verveling’ laat zich vandaag lezen als een gevecht tegen depressie, tegen het isolement waarin een psychische ziekte een mens kan storten. Coenen beschrijft het allemaal in ongeloof elegant proza, dat de treurnis van het verhaal in balans brengt. Voor de lezers van Louis Couperus' 'Eline Vere'.

Verhalen over momenten van existentieel inzicht‘Bleke levens’ verzamelt het werk op de korte baan van Frans Coenen. Titels als ‘Bleke levens’, ‘Twijfelmoedig’ en ‘Vervreemd’ geven al aan dat Coenen gevoel had voor melancholie en existentiële twijfel. De spanning in deze verhalen zit ‘m in de clash tussen de hoofdfiguren, die een ontluisterende visie op het leven hebben, en hun omgeving, die holle woorden en oppervlakkig optimisme in stelling brengen. Maar de clash kan ook in één personage plaatsvinden: een pijnlijk moment van inzicht, zoals in ‘Zomermiddag’. Het boek sluit af met het ietsje lichtere ‘In België’, een reisverslag dat ons naar Luik, Saint Hubert en Bouillon brengt. Frans Coenen (1866-1936) promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte als journalist en vond ten slotte zijn draai als gewaardeerd schrijver van romans. Coenen had aanleg voor depressie, wat zich in zijn werk vertaalt in een sterke melancholie. In de eerste tien jaar van zijn carrière publiceerde hij hoofdzakelijk naturalistische romans (‘Zondagsrust’ en ‘Verveling' behoren tot de beste), maar vanaf 1905 verlegde hij de focus naar politiek activisme. Pas kort voor zijn dood keerde hij terug naar fictie, met ‘Onpersoonlijke herinneringen’.