Books in the Sígildar bókmenntir series

Undirtitill Gandreiðarinnar er Sorgarleikr í mörgum þáttum. Í raun er það gamanleikrit, þar sem höfundur hendir gaman að fornbókmenntum og hetjudýrkun þeirra á óvæginn og skoplegan hátt. Meðal persóna eru goðin Óðinn, Þór og Freyja, en einnig koma við sögu Egill Skallagrímsson og meira að segja Lúsífer sjálfur, gjarnan kallaður "djöfsi". Leikritið er hörð ádeila á samtíma höfundar, ekki síst Dani og stjórn þeirra á landinu.Benedikt Sveinbjarnarson Gröndal (1826-1907) fæddist að Bessastöðum á Álftanesi. Þó hann hafi verið einn tíu systkina fékk hann góða menntun og fór til Kaupmannahafnar í nám þegar hann hafði aldur til. Hann lauk ekki námi og sneri aftur til Reykjavíkur, en endaði með að fara aftur í nám til Kaupmannahafnar sjö árum síðar. Þar kynntist hann skrautlegu fólki og endaði með að ferðast til Belgíu og taka kaþólska trú. Eftir það lauk hann loks prófi í norrænum fræðum við Kaupmannahafnarháskóla, en hann var fyrstur Íslendinga til þess. Benedikt hneigðist mjög að list og náttúrufræðum og var meðal annars einn af stofnendum Hins íslenska náttúrufræðifélags. Eftir hann liggja ómetanlegar teikningar af lífríki Íslands. Hann var einnig afbragðsgott skáld og orti bæði ljóð, skrifaði leikrit og sögur. Verk hans bera sterkan brag af samtímanum en eru undir miklum áhrifum af íslenskum fornbókmenntum, oft á býsna kómískan hátt.

Guðbjörg og Sveinbjörn eru börn að aldri þegar þau kynnast við að sitja yfir ánum og með þeim tekst mikil og góð vinátta. En feður þeirra eiga land að sömu laxánni og deila mikið um notkun hennar. Vinátta barna þeirra kemur því illa við þá og þeir gera sitt til að spilla henni. Voveiflegur atburður og mikil hetjudáð verða hins vegar til þess að allt breytist ...Benedikt Ásgrímsson (1845-1921) var menntaður gullsmiður. Hann hafði gullsmíðina að aðalstarfi ævilangt og vann til verðlauna fyrir smíðar sínar. Hann var einnig bókhneigður og tónelskur, las mikið og hafði góða söngrödd. Ást hans á skáldskap varð síðan til þess að hann fór að rita sínar eigin skáldsögur. Eftir hann liggja þrjár skáldsögur og nokkur ljóð, en sögurnar gaf hann út sjálfur.

Sagan fjallar um ungan Íslending sem flyst til frænku sinnar í Winnipeg rétt fyrir aldamótin 1900. Hún ber nafn sitt af Rauðárdal (Red River Valley) í Manitoba, þar sem Winnipegborg er staðsett, en þar bjó töluvert af Íslendingum þegar bókin var skrifuð. Þetta er ævintýraleg spennusaga um fólk í furðulegum aðstæðum, en er þó skrifuð af einlægni og innsæi um mannlega hegðun.Jóhann Magnús Bjarnason fæddist árið 1866 í Meðalnesi í Norður-Múlasýslu. Árið 1875 flutti hann ásamt fjölskyldu sinni vestur til Kanada, þá aðeins níu ára gamall. Jóhann átti aldrei aftur eftir að sjá fósturjörðina. Foreldrar hans námu land í Nova Scotia í Kanada, en síðar fluttist Jóhann Magnús til Winnipeg, þar sem hann gekk í skóla og gerðist svo kennari. Samhliða kennarastarfinu var Jóhann mikils metinn rithöfundur og skrifaði bæði skáldsögur, smásögur, greinar og ljóð. Verk hans eru talin hafa haft áhrif á íslenska rithöfunda sem síðar komu, til dæmis Gunnar Gunnarsson og Halldór Laxness. Jóhann lést árið 1945 og þó hann hafi aldrei átt afturkvæmt til Íslands leit hann alltaf á sig sem Íslending, enda er ýmislegt íslenskt að finna í verkum hans.

Þetta víðfræga verk Jónasar Hallgrímssonar kom út í síðasta árgangi Fjölnis árið 1847. Sagan lýsir íslenskri sveitamenningu á fyrri hluta 19. Aldar og segir frá ungum systkinum. Grasaferð er líka þroskasaga ungs drengs sem upplifir ótta og hugrekki.Jónas Hallgrímsson fæddist 16. Nóvember 1807. Dagur íslenskrar tungu er haldinn á fæðingardag hans á hverju ári. Hann var skáld, náttúrufræðingur og mikill unnandi íslenskunnar. Hann bjó einnig til fjölmörg íslensk nýyrði til þess að varðveita tungumálið.

Ógróin jörð er smásagnasafn sem var jafnframt fyrsta bók höfundar. Hún orsakaði töluverðar deilur á sínum tíma og skrifaði Halldór Laxness meðal annars umdeildan ritdóm um hana, þá aðeins átján ára að aldri. Sögurnar endurspegla stjórnmálaskoðanir höfundar og er efni þeirra mikið til úr samtíma hans. Sögurnar eru: Þórólfur, Leikföngin, Forboðnir ávextir, Hún kemur seinna, Guðsdýrkun, Sól og stjarna og síðasta sagan ber nafnið Söknuður.Jón Friðrik Björnsson fæddist árið 1891 á Upsaströnd í Eyjafirði. Hann flutti seinna til Dalvíkur og kenndi sig gjarnan við bæinn. Árið 1918 fór hann til Reykjavíkur, þar sem hann hafði fengið vinnu sem blaðamaður. Hann starfaði svo við blaðamennsku og ritstjórn alla sína tíð, en fékkst einnig við skáldskap og eftir hann liggja bæði smásögur, skáldsögur, ljóð og leikrit. Hann var mikill hugsjónamaður, eins og sést vel í skáldskap hans. Jón lést fyrir aldur fram árið 1930 eftir skurðaðgerð.

Skin eftir skúr kom fyrst út sem framhaldssaga í tímaritinu Fróða á árunum 1886-1887, en var aldrei kláruð. Hún kom ekki út í heild sinni fyrr en 1960, 61 ári eftir lát höfundarins, þá unnin upp úr eiginhandarriti hans sem handritasafn Landsbókasafnsins varðveitir. Sagan segir frá ungum elskendum sem fá ekki að vera saman og þótti viðfangsefni hennar býsna nútímalegt þegar bókin kom loks út. Fjölbreyttir atburðir og lifandi mannlýsingar einkenna bókina, eins og höfundi einum var lagið.Jón Jónsson Mýrdal (1825-1899) var íslenskur rithöfundur og smiður. Hann var af fátæku fólki kominn og fékk því ekki þá menntun sem hann hefði viljað, en lærði þess í stað trésmiði og þótti hagleikssmiður. Hann fékkst meðal annars við að byggja kirkjur og þótti bæði listhneigður og vandvirkur. Hann skrifaði gjarnan við hefilbekkinn og lét eftir sig skáldsögur, ljóð og leikrit. Jón var um skeið búsettur í Danmörku, þar sem hann skrifaði tvær skáldsögur á dönsku. Hann hneigðist mjög að ævintýrabókmenntum, enda bera verk hans merki þess.

Mannamunur er þekktasta verk Jóns Mýrdals. Það var gefið út árið 1872. Skáldsagan segir frá lífi og æsku í fögrum íslenskum dal og fjallar um tvo vini, Ólaf og Vigfús, sem reyna að heilla sömu stúlkuna með misjöfnum árangri.Jón Jónsson Mýrdal (1825-1899) rithöfundur og smiður á að baki fjölda ritverka, hann er fæddur að Hvammi í Mýrdal. Hann var af fátæku fólki kominn og fékk því ekki þá menntun sem hann hefði viljað, en lærði þess í stað trésmiði og þótti hagleikssmiður. Hann fékkst meðal annars við að byggja kirkjur og þótti bæði listhneigður og vandvirkur. Hann skrifaði gjarnan við hefilbekkinn og lét eftir sig skáldsögur, ljóð og leikrit. Jón var um skeið búsettur í Danmörku, þar sem hann skrifaði tvær skáldsögur á dönsku. Hann hneigðist mjög að ævintýrabókmenntum, enda bera verk hans merki þess.

Þessi fræga saga eftir Jón Mýrdal var gerð að kvikmynd árið 1978. Verkið segir frá Þorgrími á Felli og gerist í íslenskri sveit á 18. Öld. Sagan þykir vera ádeila á viðhorf og framkomu samfélagsins gagnvart þeirra sem minna mega sín.Jón Jónsson Mýrdal (1825-1899) var íslenskur rithöfundur og smiður. Hann var af fátæku fólki kominn og fékk því ekki þá menntun sem hann hefði viljað, en lærði þess í stað trésmiði og þótti hagleikssmiður. Hann fékkst meðal annars við að byggja kirkjur og þótti bæði listhneigður og vandvirkur. Hann skrifaði gjarnan við hefilbekkinn og lét eftir sig skáldsögur, ljóð og leikrit. Jón var um skeið búsettur í Danmörku, þar sem hann skrifaði tvær skáldsögur á dönsku. Hann hneigðist mjög að ævintýrabókmenntum, enda bera verk hans merki þess.

Bókin inniheldur tvær sögur. Sagan af heljarslóðarorrustu fjallar um erlenda leiðtoga síns tíma, m.a. Napóleon Bónaparte, Viktoríu Englandsdrottningu og Austurríkiskeisara og segir frá skoplegum hrakförum þeirra. Þórðar Saga Geirmundarsonar gerir sig út fyrir að vera skrifuð upp eftir gömlum handritum, en er í raun skoplegur spegill á samtímann í líki fornsagna. Báðar eiga þær það sameiginlegt að vera ádeila á samtímamenn höfundar, með góðum skammti af húmor og skrifaðar í stíl fornsagna, eins og höfundi var einum lagið.Benedikt Sveinbjarnarson Gröndal (1826-1907) fæddist að Bessastöðum á Álftanesi. Þó hann hafi verið einn tíu systkina fékk hann góða menntun og fór til Kaupmannahafnar í nám þegar hann hafði aldur til. Hann lauk ekki námi og sneri aftur til Reykjavíkur, en endaði með að fara aftur í nám til Kaupmannahafnar sjö árum síðar. Þar kynntist hann skrautlegu fólki og endaði með að ferðast til Belgíu og taka kaþólska trú. Eftir það lauk hann loks prófi í norrænum fræðum við Kaupmannahafnarháskóla, en hann var fyrstur Íslendinga til þess. Benedikt hneigðist mjög að list og náttúrufræðum og var meðal annars einn af stofnendum Hins íslenska náttúrufræðifélags. Eftir hann liggja ómetanlegar teikningar af lífríki Íslands. Hann var einnig afbragðsgott skáld og orti bæði ljóð, skrifaði leikrit og sögur. Verk hans bera sterkan brag af samtímanum en eru undir miklum áhrifum af íslenskum fornbókmenntum, oft á býsna kómískan hátt.

Hadda Padda er leikrit eftir Guðmund Kamban sem kom út árið 1914. Tíu árum síðar var gerð dönsk-íslensk kvikmynd eftir handritinu. Sagan segir frá raunum Hrafnhildar ‘Höddu Pöddu’ og Kristrúnu systur hennar, í kjölfari þess að sú fyrri ákveður að hefna sín á unnusta sínum Ingólfi þegar hann skyndilega slítur ástarsambandi þeirra.Guðmundur Kamban fæddist árið 1888. Þegar hann var 22 ára gamall flutti hann til Kaupmannahafnar. Guðmundur lauk mastersprófi í bókmenntum frá Háskólanum í Kaupmannahöfn.

Skáldsagan Hofstaðabræður segir frá átökum Jóns Arasonar biskups og Daða Guðmundssonar í Snóksdal þegar kaþólska kirkjan er að víkja fyrir Lútherstrú. Í þessari dramatísku frásögn segir frá þeim sviptingum sem einkenndu siðaskiptin og hvernig menn berjast á banaspjótum með ránum og ofbeldi þegar kjarni trúabragðanna, boðberi elskunnar, gleymist.Jónas Jónasson frá Hrafnagili (1886-1918) er fæddur við Úlfá í Eyjafirði, sonur hjónanna Guðríðar Jónasdóttur húsfreyju og Jónasar Jónssonar bónda og læknis. Jónas lauk stútendspróf frá Lærða Skólanum árið 1880 og embættisprófi í Guðfræði frá Prestaskólanum árið 1883. Jónas þjónaði brauði í 25 ár samhliða fræðastörfum, m.a. sem stundakennari við gagnfræðaskólann á Akureyri. Eiginkona Jónasar hét Þórunn Stefánsdóttir og saman áttu þau 4 drengi. Jónas er einna þekktastur fyrir bókina Íslenskir þjóðhættir þar sem teknar eru saman margvíslegar upplýsingar um daglegt líf landsmanna frá árum áður. Það sem kannski færri vita er að Jónas var mikill kennslubóka - og skáldsagnahöfundur og talinn einn af okkur fyrstu spennusagnahöfundum.

Þessi saga kom út árið 1899 og naut mikilla vinsælda meðal íslendinga á Íslandi og íslenskra vesturfara. Sagan gefur innsýn inn í líf Íslendinga sem fluttust brott og komu sér fyrir í Kanada eða bandaríkjunum upp úr 1870. Eiríkur Hansson, aðalpersóna sögunnar, segir frá æviminningum sínum. Frásögn hans hefst á Íslandi þegar hann er ungur piltur og rekur ferðalag hans vestur um haf.Jóhann Magnús Bjarnason fæddist árið 1866 í Meðalnesi í Norður-Múlasýslu. Árið 1875 flutti hann ásamt fjölskyldu sinni vestur til Kanada, þá aðeins níu ára gamall. Jóhann átti aldrei aftur eftir að sjá fósturjörðina. Foreldrar hans námu land í Nova Scotia í Kanada, en síðar fluttist Jóhann Magnús til Winnipeg, þar sem hann gekk í skóla og gerðist svo kennari. Samhliða kennarastarfinu var Jóhann mikils metinn rithöfundur og skrifaði bæði skáldsögur, smásögur, greinar og ljóð. Verk hans eru talin hafa haft áhrif á íslenska rithöfunda sem síðar komu, til dæmis Gunnar Gunnarsson og Halldór Laxness. Jóhann lést árið 1945 og þó hann hafi aldrei átt afturkvæmt til Íslands leit hann alltaf á sig sem Íslending, enda er ýmislegt íslenskt að finna í verkum hans.